Wat is een sutta of soetra?

De woorden soetra, sutra en sutta zijn eigenlijk gewoon dezelfde woord, maar met een andere spelling. 'Soetra' is in het Nederlands misschien het meest bekend, maar hier wordt 'sutta' gebruikt, in navolging van de traditie van het Pali Canon.

Suttas (sutras, soetras) zijn een ooggetuigenverslag van een specifieke gebeurtenis in het leven van de Boeddha. Veel suttas beginnen met de zin 'Aldus heb ik gehoord,' en geven daarna een beschrijving of verslag van wat zich plaatsvond: een ontmoeting met de Boeddha of zijn directe discipelen. In de suttas spreekt de Boeddha met allerlei soorten mensen: monniken, nonnen, priesters, koningen, boeren, accountants, huisvrouwen, enzovoorts.

Suttas bestaan in een aantal verschillende stijlen. Zo bevatten veel suttas toespraken (monologen) en vraag–en–antwoord sessies. Ook staan er in veel suttas beschrijvingen van gebeurtenissen, om aan te geven hoe de betreffende toespraak of conversatie van de Boeddha tot stand kwam, en wat er gebeurde nadat die afgelopen was. In veel suttas gebruikt de Boeddha gelijkenissen, zodat de toehoorders het onderwerp sneller en beter zouden begrijpen, en om het onderwerp te illustreren en te verhelderen. Veel suttas hebben ook verzen, die dan deel uitmaken van een gesprek of een toespraak, maar er zijn ook hele boeken waarin de verzen centraal staan, bijvoorbeeld de Dhammapada.

Totstandkoming en historie

Nadat de Boeddha een toespraak gaf of een gesprek had met iemand, werd dit door de monnik Ānanda onthouden; Ānanda was namelijk de monnik die het beste geheugen had van alle monniken, en dingen in hun details kon onthouden. Hij was ook gedurende 25 jaar de persoonlijk assistent van de Boeddha, zodat hij vaak in de buurt van de Boeddha was. Toen de Boeddha overleed, werd de monnik Ānanda opgeroepen om alle suttas te herhalen in een gezelschap van 500 van de voornaamste monniken. Deze monniken besloten toen om zijn versie voor het nageslacht te bewaren. Zij verdeelden de suttas in 5 verzamelingen:

1. Digha Nikaya: de verzameling van lange suttas
2. Majjhima Nikaya: de verzameling van middellange suttas
3. Samyutta Nikaya: een verzameling van korte suttas, gegroepeerd naar onderwerp
4. Anguttara Nikaya: een verzameling van korte suttas, gegroepeerd naar getal
5. Khuddaka Nikaya: een verzameling van kleinere boeken van diverse aard, waaronder: Dhammapada, Sutta Nipata, Nidana, Ittivuttaka, Theragatha, Therigatha.

Toen deze onderverdeling gemaakt was, werden deze geschriften niet neergeschreven, dat was namelijk de gewoonte toen niet, en waarschijnlijk beschikte India toen ook nog niet over het schrift: de vroegste inscripties in India dateren van ongeveer 300 v.C. De monniken deden daarom wat toen in India gebruikelijk was voor heilige teksten: ze stelden groepen monniken samen (de recitanten), en gaven die de taak om een specifiek aantal suttas nauwkeurig van buiten te leren en stelselmatig met elkaar te oefenen. Om hierbij te helpen, werden de suttas in een vorm gezet die dit van buiten leren gemakkelijker maakte: zo gebruiken ze vaak standaard formuleringen voor bepaalde onderwerpen. De monniken hoefden dan zo'n standaard formulering maar één keer van buiten te leren, en konden die vervolgens gebruiken in elke sutta waarin zij voorkwam. Omdat het reciteren van deze suttas door de monniken gezamenlijk geoefend werd, konden zij elkaar corrigeren wanneer zij merkten dat iemand een fout maakte tijdens het reciteren.

In de eeuwen na het overlijden van de Boeddha verspreidde het Boeddhisme zich, met behulp van de missies georganiseerd door Koning Asoka de Grote (in 250 v.C.), over geheel India en de nabijgelegen landen, zoals bijvoorbeeld Sri Lanka, Burma, Thailand, Afghanistan en Pakistan. Koning Asoka vermeldde overigens in zijn inscripties dat hij ook Griekenland, Albanië en Egypte bekend had gemaakt met de leer van de Boeddha.

Toen er in het jaar 33 voor Christus een hongersnood in Sri Lanka was, en er veel monniken van de honger overleden, realiseerden de monniken in Sri Lanka zich hoe afhankelijk de teksten waren van hun recitanten: veel recitanten overleden tijdens de hongersnood. Zij besloten om de teksten op schrift te zetten. De teksten van het Pali Canon (de Tipitaka) zijn van deze monniken in Sri Lanka afkomstig.

Suttas uit andere landen

Later gebeurde hetzelfde in de andere Boeddhistische landen in de regio: ook de monniken in Afghanistan en India schreven hun teksten neer. De monniken in India schreven in het Sanskriet, en de monniken in Afghanistan in de taal genaamd Khotan, een taal gerelateerd aan het Pali en Sanskriet. Een behoorlijk aantal van de Indiase en Afghaanse geschriften werd later door Chinese monniken gekopiëerd, meegenomen naar China, en daar vertaald naar het Chinees. Deze Chinese vertalingen bestaan nu nog, en van een aantal suttas bestaan ook nog de originele versies in het Sanskriet en Khotanees.

Deze versies uit China, India en Afghanistan komen sterk overeen met de versies uit Sri Lanka, wat de oudheid en authenticiteit van deze teksten bevestigd. Deze geschriften worden door alle Boeddhistische tradities gezien als authentieke teksten, en ook veel historici erkennen dat het goed mogelijk is dat deze geschriften teruggaan tot de Boeddha zelf.

Sektarische Literatuur

Nadat de gemeenschap van monniken zo'n 150 jaar na het overlijden van de Boeddha in verschillende stromingen of scholen splitste, gingen deze stromingen vaak hun eigen geschriften samenstellen, die hun eigen specifieke visie over de Boeddha en zijn leer behoorde te bevestigen. Zij gingen daar soms zelfs zo ver in dat ze van hun zelf samengestelde geschriften zeiden dat ze van de Boeddha en zijn discipelen afkomstig waren, om zo hun eigen ideeën, theorieën en concepten over de Boeddha en zijn leer geloofwaardiger te maken.

Twee bekende typen geschriften die op die manier samengesteld werden zijn de Abhidhamma (Abhidharma) en de Mahayana soetras. Van beide typen geschriften nemen de betreffende gelovigen en aanhangers vaak aan dat zij van de Boeddha afkomstig zijn, ook al wijst historisch en tekstueel onderzoek uit dat dat zeer onwaarschijnlijk (Abhidhamma) of praktisch onmogelijk (Mahayana soetras) is.

Voor zowel Abhidhamma als de Mahayana soetras geldt dat zij in een andere stijl geschreven zijn dan de oorspronkelijke suttas, dat zij andere leringen geven, een ander taalgebruik hebben, en het vaak niet met zichzelf eens zijn over wat de leer van de Boeddha nu werkelijk is: de verschillende Abhidhamma geschriften (van de verschillende sekten) spreken elkaar namelijk tegen, en ook de verschillende Mahayana soetras spreken elkaar tegen. Het originele gedachtengoed van de Boeddha is in essentie vaak wel aanwezig in de Abhidhamma en de Mahayana soetras, en daarom zijn die geschriften wel Boeddhistisch, maar het gedachtengoed van de Boeddha is vaak meer naar de achtergrond verschoven door de nadruk die geschriften leggen op de nieuw geïntroduceerde theorieën en concepten. Soms ook worden bepaalde originele en praktische leringen van de Boeddha tegengesproken.

De verschillende Abhidhamma geschriften zijn samengesteld van ongeveer 100 jaar tot 400 jaar na de Boeddha. De verschillende Mahayana soetras zijn samengesteld en neergeschreven vanaf 500 jaar tot 1500 jaar na het overlijden van de Boeddha: toen verdween het Boeddhisme uit India en werden er geen nieuwe Mahayana soetras meer geschreven.

Wat onderwees de Boeddha?

Indien men de leringen van de historische Boeddha wilt bestuderen, dient men zich daarom toe te leggen op de suttas (en de vinaya) van het Pali Canon en haar Chinese en Sanskriet varianten. Deze geschriften zijn immers de enige geschriften waarvan alle Boeddhistische tradities het erover eens zijn dat zij van de Boeddha afkomstig zijn, en zij komen uit de tijd waarin de Boeddha leefde. De complete verzameling van deze suttas van de Boeddha beslaat tientallen dikke boeken: zij zijn diep van betekenis en gevariëerd van aard, en kunnen een praktische en heilzame bijdrage leveren aan het leven in het moderne Nederland en België. Maar... ze zijn ook gewoon heel interessant om door te lezen.

Het Boeddhisme is een religie van vrede, een levenswijze die gezond verstand benadrukt, en gericht is op geluk. Zij is in opkomst in Nederland en België. In de suttas kun je lezen hoe en wat de Boeddha zélf onderwees.